महाशिवरात्री पासुन पंधरा दिवस चालणारा खान्देशातील मोठा यात्रोत्सव…
अमळनेर:- तालुक्याच्या सरहद्दीवर असणाऱ्या सुर्यकन्या तापी व पांझरा नदीच्या संगमावरील पुरातनकालीन, जागृत व नवसाला पावणारे स्वयंभू त्रिपींडी “श्री क्षेत्र कपिलेश्वर ” महादेवाच्या खान्देशातील मोठा पंधरा दिवसीय यात्रोत्सवला १ मार्चच्या महाशिवरात्री पासुन सुरुवात होईल तर महाराष्ट्रात पहिले अखिल भारतीय संत संमेलन श्री क्षेत्र कपिलेश्वर येथे महामंडलेश्वर स्वामी हंसानंद महाराज यांनी भरविल्या पासुन विविध धार्मिक विधीला येथे मान्यता मिळाल्या आहेत. खान्देश सह परप्रांतातून ही भाविक यात्रोत्सव काळात येऊन पितृशांती सह विविध तर्पण विथी व दर्श अमावस्येला सुरुवात होत असल्याने रात्री परिसरातील निरंकारी भजनी मंडळाकडून शिवरात्रीचा जागर महाशिवरात्री पर्वा निमित्त सलग १५ दिवस करतात. तसेच दुसर्‍या दिवशी बुधवारी दिनांक २ रोजी दर्श आमावस्या असल्याने मांत्रिक- तांत्रिक रात्री तापी स्नान करतात व सवाद्य कपिलेश्वराचे दर्शन घेतात.
विविध धार्मिक ग्रंथात स्थळाचा उल्लेख, व मंदिराची आख्यायिका…
विविध धार्मिक ग्रंथात उल्लेख असलेल्या श्री क्षेत्र कपिलेश्वर येथे पुरातन काळापासून तप, यज्ञकर्म, आदींची कपिलमुनींनी येथे सुरूवात करून काही काळ तपश्चर्या व योगसाधना केली त्या वेळी कपिला नावाची गाय कपिलमुनींजवळ येत असे व योगसाधना होईपर्यंत कपिलमुनीं शेजारी बसत होती. त्यावरून ” श्री क्षेत्र कपिलेश्वर” मंदिरातील त्रिपींडी महादेवाच्या मुर्त्याची स्थापना केल्याचा इतिहास मंदिर परिसरात शिलालेखावरून आढळतो हे शिलालेख संस्कृत व मोडी भाषेतील लिपीत दिपमाला व मंदिराच्या तटरक्षक भिंतीवर लिहीलेले असून आज ही सुस्थितीत आहेत.
१७ व्या शतकात थोर समाजसेविका अहिल्याबाई होळकर यांनी कपिलेश्वर मंदिराचा जीर्णोद्धार केल्याचे शिललेखात नमूद केले आहे. मंदिराच्या हेमांड पंथीय बांधकाम १६ व्या शतकात झाल्याचे शिलालेख येथे दिसतात. मंदिर पूर्ण काळ्या पाषाण दगडांनी हेमांडपंथी पध्दतीने बांधले आहे तर १८ दगडी खांबावर मोठा सभामंडप व त्यावर तीन घुमट व एक मध्यभागी गाभारा व मुख्य घुमट असे पूर्वाभिमुख मंदिर व उंच दगडी दीपमाळा आहे, मंदिराचे डाव्या हाताला श्रीराम मंदिर, समोरच हनुमान मंदिर, उजव्या हाताला कुलस्वामिनी आशापुरी मंदिर, मंदिर पायथ्याशी तापिनदीचे व पांझरा नदीचे सगमस्थळ असा विलोभनीय व निसर्गरम्य परिसर असल्याने त्यात मंदिराच्या दोन्ही बाजूला तापी- पांझरेचे पाणी व मुडावद व कपिलेश्वर तीरावर एकूण २५ नौकातुन नौकानयनचा आनंद भाविक घेतात. धुळे जिल्ह्यातील शिरपूर व शिंदखेडा भागातुन भावीक दर्शनासाठी येतात मात्र येथे खोल डोह असल्याने खबरदारी घेतली जाते. यात कपिलेश्वर मंदिर हे नकाशावर व इतिहासात असूनही त्यासाठी मात्र एक इंच जागा प्रत्यक्षात उताऱ्यावर नाही म्हणून संस्थांनचे प्रयत्न सुरू असून पर्यटन स्थळाचा दर्जा मिळावा म्हणून पाठपुरावा सुरु आहे. यात्रोत्सव काळात अमळनेर आगारातून थेट कपिलेश्वर मंदिर पर्यत बस सेवा उपलब्ध करून देण्यात येत असे मात्र यावर्षी कर्मचाऱ्याच्या संपामुळे भाविकांची गैरसोय होईल मात्र खाजगी वाहने उपलब्ध आहेत. शिंदखेडा व शिरपुर येथुन ही नदीपलीकडील मुडावद व भोरटेक पर्यंत खाजगी वाहने प्रवाशांना सेवा देणार आहे.
